Sytuacja międzynarodowa drastycznie wpłynęła na krajowe ciepłownictwo. Odcięcie od dostaw rosyjskiego gazu oraz zakaz importu węgla z tego kierunku musiało zebrać swoje żniwo w postaci zwyżek cenowych. Przyjrzyjmy się obecnym tendencjom, zastanówmy, co możemy wobec nich zrobić.
Polska stoi węglem. I jak pokazują najnowsze dane, jeszcze przez jakiś czas najprawdopodobniej tak będzie. Centralna Baza Emisyjności Budynków informuje, że paliwa stałe wciąż dominują w zasilaniu budynków. Aż 55% z nich korzysta nadal z węgla / paliw węglopochodnych. Gospodarstwa domowe w Polsce zużywają ok. 15 mln ton czarnego paliwa rocznie.
Ceny węgla w 2022 r. osiągnęły rekordowe wartości. Zakaz sprowadzania surowca z Rosji odbił się niekorzystnie na całym rynku (kraj ten w 2020 r. odpowiadał za ok. 18% światowego eksportu węgla). Problem dotyczy także ciepłowni, które musiały pilnie szukać nowych dostawców, ponieważ polska produkcja nie jest wystarczająca, konieczny jest więc import. A sytuacja doprowadziła, że cena węgla wzrosła nawet o kilkaset procent.
W Polsce wydobywa się 55 mln ton węgla kamiennego rocznie, z czego tylko 7 mln ton spełnia wymogi dla gospodarstw domowych. O ile na zapotrzebowanie przemysłowe w ponad 80% odpowiadały polskie kopalnie, tak zaopatrzenie klientów końcowych jest bardziej problematyczne. Dotychczas ok. 7-8 mln ton na ich potrzeby importowano (głównie z Rosji).
Rozwiązaniem mogłoby być zwiększenie krajowego wydobycia, nie jest to jednak takie proste. Polska w planach długoterminowych wycofuje się z pozyskiwania węgla, a ewentualnych zmian nie da się wprowadzić natychmiastowo. Inwestycje górnicze są kosztowne i czasochłonne. Najszybciej wydobycie mogłoby zostać zwiększone za kilka lat.
Chociaż eksperci uspokajają, że scenariusz, w którym Polska będzie narażona na niedobór gazu, nam nie grozi, to fakty są takie, że trzeba pogodzić się ze znacznym wzrostem cen błękitnego paliwa. Jeśli polityka międzynarodowa nie ulegnie zmianie, szczególnie ciężki może okazać się okres zimowy. Już teraz cena gazu wzrosła o przeszło 400% na przestrzeni niecałego roku.
Gaz w Polsce wykorzystywany jest do produkcji ok. 8% energii elektrycznej i ok. 11% ciepła dostarczanego do budynków przez sieci ciepłownicze. Można uznać, że to niewiele, ale trzeba pamiętać, że zapotrzebowanie na gaz jest zależne od regionu – są miejsca, gdzie surowiec ten odpowiada za większość wytwarzanego ciepła.
Ciekawe jest również to, że Polska zużywa gazu coraz więcej (niecałe +11% w minionym roku wg. raportu BP Statistical Review of World Energy 2022). Jednocześnie jednak wydobywamy go coraz mniej, co zmusza Polskę do zwiększonego importu. Wniosek jest z tego prosty – ogrzewanie domów gazem będzie nas także kosztować coraz więcej.
O ile wobec przedstawionych faktów na temat polityki, pozostaje liczyć na unormowanie relacji międzynarodowych i rozsądek ze strony rządzących, tak każdy z nas musi w swojej mikroskali sam znaleźć najkorzystniejszą drogę, by poradzić sobie z obecną sytuacją.
Okazuje się, że według wielu osób świetnym, przyszłościowym rozwiązaniem jest postawienie na pompę ciepła. Raporty pokazują, że Polacy coraz częściej decydują się na instalację tego urządzenia. Pompy ciepła powietrze/woda cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem. Popyt na nie do ogrzewania budynków mieszkalnych w Polsce wzrósł w 2021 r. o 80%. Zresztą jest to trend międzynarodowy – sprzedaż pomp ciepła w zeszłym roku w Unii Europejskiej wyniosła ponad 2 mln sztuk, a Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła przewiduje do 2023 r. jeszcze co najmniej podwojenie tych wyników.
Przede wszystkim osoby decydujące się na montaż szukają sposobu na oszczędzenie na energii. Pompa ciepła powietrzna, zużycie prądu ma niewielkie, a daje użytkownikowi niezależność od szalejących cen gazu i węgla. Specjaliści oceniają, że montaż pompy ciepła w starym domu jednorodzinnym umożliwia zmniejszenie kosztów ogrzewania do nawet 30%. Z kolei, jeśli decydujemy się na pompę ciepła w nowym domu z nowoczesnymi instalacjami grzewczymi – możemy liczyć na oszczędność na poziomie 40-50%.
Więcej na temat efektywności tego rozwiązania znajdziesz w artykule: „Ile prądu zużywa pompa ciepła?”
Oprócz mniejszych rachunków warto pamiętać także o wygodzie. Wykorzystywanie pompy ciepła do ogrzewania wody, do czego niezbędne są zbiorniki CWU staje się już standardem. A dodatkowo współczesne modele urządzeń umożliwiają chłodzenie pompą ciepła w okresie letnim.
Za decyzją zakupową przemawiają także liczne programy mające wspomóc inwestorów w przechodzeniu na ten sposób ogrzewania domów. Największym zainteresowaniem cieszą się dopłaty do pompy ciepła oferowane w programie Czyste Powietrze Plus. Blisko 30% sprzedanych urządzeń w zeszłym roku był współfinansowany z tej dotacji. A należy pamiętać, że osoby zainteresowane pompami ciepła mogą korzystać także z innych programów, takich jak Moje Ciepło, Ciepłe Mieszkanie czy z ulgi termomodernizacyjnej.
Pompa ciepła bez fotowoltaiki to korzystne rozwiązanie, ale jeszcze lepiej sprawdza się w duecie z panelami słonecznymi. A ponieważ fotowoltaika w Polsce od kilku lat cieszy się ogromną popularnością – Inwestorzy decydują się jeszcze bardziej zwiększyć możliwości swojego domu. Plusem takiego kompleksowego projektu jest możliwość rezygnacji nie tylko z gazu i węgla, ale również znaczne zmniejszenie zapotrzebowania na prąd spoza prywatnej sieci.
Ponadto wsparcie od państwa można uzyskać na pompę ciepła, ale i fotowoltaikę. Dofinansowania różnego typu starają się propagować pełne wyposażenie gospodarstwa domowego w nowoczesne urządzenia. Wpisuje się to w europejską politykę energetyczną, która dąży do coraz większego wykorzystywania energii odnawialnej. Według Komisji Europejskiej całkowity zakaz ogrzewana węglem miałby obowiązywać już od 2027 r. dla nowych budynków oraz od 2030 r. dla starych.
Warto również wspomnieć, że wszystko wskazuje na to, że instalacja pomp ciepła prędzej czy później i tak będzie wymagana przez ustawodawcę, dlatego warto już teraz zainwestować w tego typu urządzenie. Obecnie Niemcy zapowiedziały nakaz stosowania pomp ciepła w nowych budynkach już od 2024 r. Za ich przykładem idzie Holandia, która podobne założenia chce wprowadzić w życie od 2026 r. Zaangażowanie reszty krajów (w tym Polski) w ten sposób uniezależnienia się od rosyjskich surowców pozostaje więc raczej już tylko kwestią czasu.
